افزایش عمر شیرآلات یکی از مهمترین بخشهای نگهداری تجهیزات ساختمانی است؛ زیرا خرابی شیرآلات نهتنها هزینه تعمیر و تعویض را بالا میبرد، بلکه میتواند به لولهکشی داخلی نیز آسیب برساند. بررسیها نشان میدهد که حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد خرابی شیرآلات در ساختمانها بهدلیل رسوبگرفتگی، فرسودگی اورینگها و استفاده نادرست اتفاق میافتد. اما با رعایت چند نکته ساده میتوان طول عمر شیرآلات را بهطور چشمگیری افزایش داد و حتی عملکرد آنها را مانند روز اول حفظ کرد.
در این مقاله با هدف ارائه راهکارهای افزایش عمر شیرآلات، ابتدا مشکلات رایج را بررسی میکنیم و سپس ۱۰ روش علمی و عملی نگهداری صحیح از شیرهای ساختمانی را آموزش میدهیم.
بررسی رایجترین مشکلات شیرآلات
محافظت از شیرآلات در خانه یا محل کار سخت و پیچیده نیست اما قبل از اینکه به روشهای افزایش عمر شیرآلات بپردازیم، لازم است مشکلات رایج را بشناسیم. شناخت این موارد کمک میکند تا در نگهداری شیرآلات خود دقیقتر عمل کنیم. در ادامه، به بررسی مهمترین مشکلات شیرآلات میپردازیم:
۱.رسوبگرفتگی دهانه شیر (پرلاتور)
ورود رسوبات ناشی از سختی آب به پرلاتور باعث کاهش خروجی آب خواهد شد. این موضوع نیز کاهش فشار آب، پاشش ناهموار و حتی آسیب تدریجی به قطعات داخلی را بهدنبال دارد. این معضل در مناطق با سختی آب بالا آسیبهای بیشتری به شیرآلات وارد میکند.
۲.چکه کردن شیر و خرابی کارتریج
کارتریج همان قطعه اصلی کنترل جریان آب است و خرابی آن باعث نشت، چکه و کاهش دقت تنظیم دما میشود. استفاده از آب با رسوب زیاد، باز و بسته کردن خشن شیر و ضربه فشار از دلایل اصلی خرابشدن این قطعه هستند.
۳.تغییر رنگ و ایجاد لکه روی بدنه
این یکی از مشکلات رایج درمورد انواع شیرآلات است. لکههای سفید و زرد معمولا دراثر رسوبهای آهکی ایجاد میشوند. لکههای قهوهای نیز میتوانند نتیجه وجود آهن در آب باشند. استفاده از شویندههای نامناسب نیز باعث کدر شدن سطح شیرآلات میشود.
۴.سفت شدن اهرم یا دسته شیر
این مشکل بیشتر بهدلیل ورود رسوبات به داخل کارتریج یا خشک شدن اورینگها بهوجود میآید. سفتشدن دسته در صورت نادیده گرفته شدن میتواند باعث ترک خوردن کارتریج شود.
۵.نشتی از بدنه یا اتصال شیلنگها
شیرآلات قدیمی یا مدلهایی که با اورینگهای نامرغوب ساخته شدهاند بیشتر دچار نشتی میشوند و در شیرآلات با کیفیت ساخت بالا کمتر شاهد این مشکل هستیم. شیلنگهای بیکیفیت نیز بعد از مدتی ترک میخورند و نشتی ایجاد میکنند.
۶.خرابی شیرهای چشمی و هوشمند
این شیرها معمولا بهدلیل سولفاته شدن سنسور، خرابشدن باتری یا رسوبگرفتگی شیر برقی دچار مشکل میشوند. نگهداری صحیح نقش مهمی در عملکرد این مدلها دارد و درصورت بروز این مشکلات باید دلیل دقیق مشخص شود.
همچنین در شیرآلات برنجی با روکش ضعیف یا شیرآلات غیراستاندارد، تماس مداوم با رطوبت و مواد شوینده اسیدی باعث خوردگی سطحی و سپس نفوذ به داخل آلیاژ میشود. ضمن اینکه در شیرآلت نامرعغوب تغییرات شدید دما (آب جوش و آب سرد پشت سر هم) باعث انبساط و انقباض ناگهانی و ترکخوردگی قطعات پلاستیکی خواهد شد.
اگر قصد خرید شیرآلات توکار را دارید، اینجا کلیک کنید.
روش نگهداری صحیح شیرآلات
حالا با اطلاع از دلایل اصلی خراب شدن و آسیب دیدن شیرآلات بهتر میتوانیم به روشهای نگهداری شیرآلات بپردازیم. دقت کنید که یکی از مهمترین عوامل افزایش عمر شیرآلات ساختمانی، علاوهبر نگهداری اصولی، استفاده از محصولات باکفیت مانند شیرآلات راسان است. در ادامه ۱۰ روش کاملا کاربردی و اثباتشده برای جلوگیری از خرابی شیرآلات را بررسی میکنیم.
۱.تمیزکاری منظم و اصولی شیرآلات
تمیزکاری هفتگی شیرآلات یکی از سادهترین و در عین حال مهمترین روشها برای افزایش عمر آنهاست. هر روز قطرات آب و بخار حمام روی سطح شیر باقی میماند و این قطرات، حاوی رسوبات آهکی و املاح هستند. اگر این رسوبات روی سطح باقی بمانند، ابتدا لکههای سفید ایجاد میکنند و بعد از مدتی باعث کدر شدن کامل سطح میشوند. برای تمیزکاری صحیح:
- از پارچه میکروفایبر نرم استفاده کنید تا خط روی سطح نیفتد.
- شویندههای ملایم با pH خنثی بهترین گزینه هستند.
- بههیچوجه از سیم ظرفشویی یا اسکاچ زبر استفاده نکنید؛ زیرا لایه نیکل یا کروم شیر را خراب میکند.
- محلول آب گرم + مقداری مایع ظرفشویی بهترین ترکیب برای تمیزکاری روزمره است.
تمیزکاری صحیح و منظم، از انباشتهشدن املاح جلوگیری میکند و ظاهر شیرآلات را برای سالها براق و سالم نگه میدارد.
۲.جرمگیری منظم پرلاتور
گفتیم که پرلاتور (فیلتر سر شیر) اولین نقطه ورود رسوب است و رسوبگرفتگی این قطعه باعث کاهش فشار آب، پاشش نامناسب، افزایش مصرف آب و افزایش فشار روی کارتریج میشود. برای جرمگیری کامل:
- ابتدا پرلاتور را باز کنید.
- سپس آن را به مدت ۳۰ دقیقه در سرکه سفید قرار دهید.
- بعد با یک مسواک نرم، رسوبات را جدا کنید.
- درآخر قطعه را کاملا با آب گرم بشویید و مجدد نصب کنید.
در مناطق دارای آب سخت، جرمگیری هر ۱ تا ۲ ماه توصیه میشود. این کار تأثیر چشمگیری روی طول عمر کارتریج و کاهش فشار وارده به قطعات داخلی دارد.
۳.استفاده از فیلترهای رسوبگیر و تصفیه آب
آب با سختی بالا مهمترین دشمن شیرآلات است. املاح موجود در آب مانند کلسیم، منیزیم در دمای بالا سریعتر رسوب میکنند و این رسوبات به داخل کارتریج و لولههای شیر میچسبند. بنابراین استفاده از فیلترهای تصفیه آب، بهخصوص در ورودی اصلی ساختمان تاثیر بسیاری بر افزایش طول عمر شیرآلات شما دارد. انواع فیلترهای مناسب عبارتند از:
- فیلتر پلیپروپیلن (PP) برای حذف ذرات معلق
- فیلتر کربنی برای کاهش کلر
- رسوبگیر مغناطیسی برای تغییر ساختار مولکولهای رسوب
- سختیگیرهای رزینی برای مناطق با آب فوقالعاده سخت
مزایای استفاده از این فیلترها را میتوان در کاهش ۵۰ تا ۸۰ درصدی رسوب خلاصه کرد که باعث افزایش عمر شیرآلات تا دو برابر، کاهش نیاز به سرویس دورهای و کاهش استهلاک شیلنگها و اتصالات میشود.
۴. باز و بسته کردن آرام اهرم یا دسته شیر
یکی از اشتباهات رایج، باز و بسته کردن خشن شیر است؛ مخصوصا در مدلهای اهرمی. این کار روی کارتریج فشار زیادی ایجاد میکند و باعث ترک خوردن صفحات سرامیکی، گیر کردن اهرم، سفتی در حرکت دسته و چکه کردن شیر میشود. برای نگهداری صحیح بهتر است:
- اهرم را به آرامی تا نقطه لازم بالا ببرید.
- از ضربه ناگهانی برای بستن شیر خودداری کنید.
- اجازه دهید دمای آب بهصورت تدریجی تنظیم شود.
برای مراقبت از شیرآلات چشمی نیز باید اکیدا از ضربهزدن به بدنه یا سنسور پرهیز کرد.
5.بررسی دورهای شیلنگها و اتصالات
شیلنگهای رابط، خصوصا شیلنگهای زیر سینک، معمولا کمتر مورد بررسی قرار میگیرند؛ اما این شیلنگها در اثر فشار، دما و کیفیت آب دچار ترکخوردگی، پوسیدگی، نشتی و بادکردگی میشوند. برای افزایش عمر شیرآلات:
- از شیلنگهای استیل بافتهشده استفاده کنید.
- هر چند ماه اتصالات را بررسی کنید.
- اگر شیلنگ خشک شده یا تغییر رنگ داده، حتماً تعویض شود.
- شیلنگهای بدون استاندارد میتوانند باعث نشتیهای پرهزینه شوند.
۶.عدم استفاده از شویندههای اسیدی یا سفیدکنندهها
شویندههای اسیدی مانند جرمگیرهای قوی، سفیدکنندهها و مواد حاوی کلر به پوشش شیرآلات آسیب جدی میزنند. نتایج استفاده از مواد اسیدی شامل کدر شدن سطح، ایجاد لکههای دائمی، پوستهپوسته شدن آبکاری، کاهش مقاومت در برابر رطوبت و کوتاه شدن عمر شیر میشود. راهکارهای امن برای تمیز کردن شیرآلات عبارتند از:
- استفاده از اسپریهای مخصوص شیرآلات
- استفاده از مخلوط آب + مایع ظرفشویی
- استفاده از الکل برای لکههای چرب
- خشککردن شیر بعد از تمیزکاری
دقت و توجه کافی در نظافت و تمیزکاری باعث افزایش عمر شیرآلات میشود و کمک میکند تا آنها سالها بدون تغییر رنگ یا خراش باقی بمانند.
۷.جلوگیری از ضربه فشار آب (Water Hammer)
ضربه چکشی یا واترهمر یک مشکل جدی در لولهکشی است که باعث تکانهای شدید در لولهها و خرابی شیرآلات میشود. این مشکل زمانی رخ میدهد که آب با شدت داخل لوله متوقف شود. کارشناسان علائم واترهمر را معمولا صدای کوبشی هنگام باز و بسته کردن شیر، لرزش لولهها، خرابی کارتریج و ترک خوردن اتصالات عنوان میکنند. برای جلوگیری از این مشکل موارد زیر پیشنهاد میشود:
- نصب ضربهگیر لوله یا بالشتک هوا
- کنترل فشار ورودی ساختمان
- نصب شیر فشارشکن در ساختمانهای قدیمی
این کار تا ۷۰ درصد احتمال خرابی قطعات داخلی شیر را کاهش میدهد و به افزایش عمر شیرآلات کمک میکند.
۸.سرویس سالانه کارتریج و اورینگها
گفتیم که کارتریج قلب شیرآلات اهرمی است. سرویس نکردن آن باعث چکهکردن شیر، سفتشدن دسته، خروج آب نامنظم و آسیب به صفحات سرامیکی میشود. برای سرویس سالانه کارتریج باید مطابق دستور زیر عمل کرد:
- جدا کردن کارتریج
- تمیز کردن آن با محلول ضدرسوب ملایم
- گریسکاری اورینگها با گریس سیلیکونی مخصوص
- بررسی نشتی داخل محفظه
اگر کارتریج ترک داشته باشد باید تعویض شود. استفاده از کارتریج اورجینال نقش زیادی در افزایش طول عمر شیرآلات دارد.
۹.خشککردن بدنه بعد از هر بار استفاده
خشککردن بدنه شیر خصوصا در سرویس بهداشتی و حمام یکی از سادهترین اما مؤثرترین نکات عملی نگهداری شیرآلات و روشهای جلوگیری از رسوب است. قطرات آب باقیمانده روی سطح بعد از تبخیر، رسوبات آهکی را بهجا میگذارند. این کار
- ظاهر شیر را درخشان نگه میدارد
- مانع ایجاد لکه سفید میشود
- طول عمر آبکاری را بالا میبرد
- نیاز به جرمگیر را کاهش میدهد
بهترین روش استفاده از دستمال نرم یا حوله کوچک بعد از هر بار استفاده یا حداقل روزی یک بار است.
۱۰.محافظت در برابر یخزدگی در فصل زمستان
حجم آب هنگام یخ زدن ۹٪ افزایش مییابد و فشار بیش از ۲۰۰ بار ایجاد میکند که باعث ترکیدن بدنه برنجی شیرآلات میشود. برای پیشگیری در مناطق سردسیر و فصول سرد سال، باید شیرهای حیاط و پشتبام را در مناطق سردسیر با عایق پشم شیشه و فوم لوله بپوشانید و شبهای خیلی سرد، شیر را کمی باز بگذارید تا آب بهصورت قطرهای خارج شود. یک مورد دیگر نصب صحیح شیرآلات در ابتدای کار است. نصب نادرست باعث تنش دائمی در بدنه شیر میشود. در هنگام تعمیر نیز حتما از قطعات ارجینال استفاده کنید؛ قطعات تقلبی معمولا عمر کوتاه و عملکرد ضعیف دارند.
درآخر باید گفت کیفیت ساخت شیرآلات نقش اساسی در طول عمر آن دارد. شیرهایی مانند محصولات راسان با کارتریج سرامیکی مرغوب طبق استاندارد ASTM میتوانند تا ۵۰۰ هزار بار عملکرد بینقص داشته باشند.
نکات کاربردی برای جلوگیری از رسوب
قبل از بیان نکات کاربردی، لازم است بدانید که رسوبگرفتگی مهمترین عامل کاهش فشار آب و خرابی قطعات داخلی است. رسوب تراکم مواد معدنی مثل کلسیم و منیزیم روی سطوح داخلی و خارجی شیرآلات است که بهمرور زمان عملکرد شیر را مختل میکند. در ادامه، چند نکته مهم برای پیشگیری از رسوب و درنهایت کمک به افزایش عمر شیرآلات آورده شده است.
- استفاده از فیلتر رسوبگیر در ورودی ساختمان
- جرمگیری منظم پرلاتور
- استفاده از سرکه سفید برای رسوبزدایی
- خشککردن بدنه پس از استفاده
- استفاده از شیرآلات با پوشش نانو رسوبگریز
این موارد بهطور مشخص ثابت شدهاند که تا ۵۰ درصد از رسوبگرفتگی جلوگیری میکنند. جدول زیر مقایسه ۵ روش رایج پیشگیری از رسوب در شیرآلات را نشان میدهد:
| روش | میزان کاهش رسوب | طول عمر مفید دستگاه | راحتی نصب | تاثیر کلی |
| فیلتر مکانیکی ورودی | ۳۰–۴۰٪ | ۱–۲ سال | آسان | خوب |
| سختیگیر پلیفسفات | ۶۰–۷۵٪ | ۶–۱۲ ماه | متوسط | عالی |
| سختیگیر مغناطیسی | ۴۰–۶۰٪ | دائمی | آسان | خوب |
| دستگاه تصفیه RO | ۹۵٪+ | ۱۰–۱۵ سال | نیاز به تکنسین | عالی (برای کل خانه) |
| رسوبزدا شیمیایی ماهانه | ۵۰–۷۰٪ | – | بسیار آسان | متوسط |
توصیه نهایی: برای اکثر خانههای ایرانی، ترکیب «فیلتر مکانیکی + سختیگیر پلیفسفات» بهترین نسبت هزینه به عملکرد را دارد.
نتیجهگیری
افزایش عمر شیرآلات نیازمند رعایت چند نکته ساده اما مهم است. با تمیزکاری منظم، جلوگیری از رسوب، استفاده از فیلترهای مناسب و سرویس دورهای میتوان تا چندین سال عمر شیرآلات را افزایش داد و از هزینههای تعمیر و تعویض جلوگیری کرد. آگاهی از مشکلات رایج و انتخاب برندهای معتبر نیز نقش اساسی در نگهداری صحیح این تجهیزات دارد. با رعایت نکات گفتهشده، شیرآلات همیشه مثل روز اول سالم، تمیز و کاربردی باقی میمانند.
